TÁC DỤNG PHỤ TĂNG CÂN CỦA THUỐC ĐÍCH ALECTINIB

1. Giới thiệu

Alectinib là thuốc đích phân tử nhỏ được chấp thuận điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ có đột biến chuyển đoạn ALK. Alectinib phải được uống cùng bữa ăn, bởi nếu uống không cùng bữa ăn hoặc chế độ ăn ít chất béo có thể dẫn tới giảm tiếp hợp thuốc.

Alectinib cải thiện đáng kể tiên lượng bệnh nhân với thời gian sống thêm không tiến triển trung bình hơn 34 tháng và tỉ lệ sống 5 năm đạt 62,5% khi điều trị bước 1.

Cùng với kéo dài thời gian sống, các độc tính độ thấp ảnh hưởng nhiều tới chất lượng cuộc sống, cơ chế chưa được rõ ràng, một trong số đó là tăng cân. Thử nghiệm ALEX báo cáo sự tăng cân mọi mức độ gặp ở 10% bệnh nhân. Không may rằng, tỉ lệ này chưa chính xác bởi cân nặng chỉ được đánh giá ban đầu.

Nguyên nhân gây tăng cân còn chưa rõ ràng, sự tăng cân này gặp ở cả bệnh nhân điều trị với alectinib và lorlatinib với đột biến ALK (18%-38%), nhưng lại không gặp khi điều trị với crizotinib, ceritinib và brigatinib.

Tăng cân do thuốc thường do tích tụ mô mỡ nội tạng (VAT) và mô mỡ dưới da (SAT). Đặc biệt VAT liên quan tới rối loạn lipid máu, kháng insulin, hội chứng chuyển hóa, đái tháo đường typ 2 và bệnh tim mạch, đồng thời các bệnh mạn tính khác do béo phì gây ra.

Do đó song song với tỉ lệ sống sót gia tăng với các thuốc đích nhắm đột biến ALK, cần có biện pháp ngăn ngừa béo phì do thuốc, đặc biệt khi alectinib đang được thử nghiệm điều trị bổ trợ sau mổ ở giai đoạn 1B-3A.

Trong nghiên cứu này, việc phân tích 46 bệnh nhân từ nghiên cứu START-TKI nhằm đánh giá sâu ở nhóm bệnh nhân tăng cân nặng ≥10kg khi điều trị alectinib. Đánh giá tỉ lệ, mức độ và nguyên nhân của sự tăng cân do alectinib gây ra.

2. Kết quả

Chu vi vòng eo tăng 3,3 ± 6,3cm trong 3 tháng, 9,0 ± 6,1cm trong 1 năm theo dõi và tăng 4,4 ± 7,4cm giữa thời điểm 3 tháng và 1 năm.

Tỉ lệ béo bụng tăng từ 46,9% ban đầu lên 65,6% sau 1 năm theo dõi, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p=0,014.

Chỉ số mỡ nội tạng VAT tăng lên 10,8cm²  trong 3 tháng và 35,7cm² trogn 1 năm. Từ 3 tháng đến 1 năm theo dõi, mức tăng VAT trung bình là 23,9% với mức tăng tuyệt đối là 28,7cm. Trong 22 bệnh nhân (57,9%), VAT tăng hơn 30% trong 1 năm với giá trị trung bình 59,7cm². Chỉ có chu vi vòng bụng và biến đổi VAT có tương quan, biến đổi VAT cao hơn đáng kể ở bệnh nhân có béo bụng ban đầu (59cm² so với 22cm²).

Chỉ số mỡ dưới da tăng lên 18,8 ± 32,1cm²  trong 3 tháng, 45,4cm² trong 1 năm và tăng 34,8 ± 52,3cm²  giữa 3 tháng tới 1 năm. Ở 18 bệnh nhân (56,3%) có SAT tăng hơn 30% với trung bình 76,5cm². Không có sự tương quan với biến đổi SAT.

Không có sự thay đổi đáng kể về khối lượng cơ xương trong quá trình theo dõi. Chỉ số VAT/SM tăng trung bình từ 0,7 ban đầu lên 1,1 sau 1 năm điều trị.

3. Kết luận

Hầu hết các bệnh nhân đều tăng đáng kể chu vi vòng bụng và mô mỡ khi điều trị alectinib. Hiện tượng này bắt đầu trong những tháng đầu điều trị và có sự thay đổi đáng kể tới 40% tỉ lệ béo bụng. Khi thời gian sống thêm được kéo dài sẽ gia tăng tỉ lệ béo phì và những vấn đề sức khỏe liên quan.

Hầu hết bệnh nhân đều có sự tăng chu vi vòng bụng, và bởi vì có sự liên quan tới chỉ số khối cơ thể BMI nên tỉ lệ tăng cân khi điều trị alectinib sẽ cao hơn đáng kể. Các chỉ số cơ thể khác cũng xấu đi, 57,9% bệnh nhân có sự tăng hơn 30% chỉ số mỡ nội tạng VAT, trong khi VAT tích lũy là nguyên nhân quan trọng gây béo phì.

Bởi vì chỉ số mỡ nội tạng VAT, mỡ dưới da SAT đều tăng trong khi chỉ số cơ xương không tăng nên sẽ gây ra sự tăng cân không lành mạnh, gây ra béo phì, kháng insulin làm giảm chất lượng cuộc sống. Do đó bệnh nhân béo phì khi điều trị alectinib cần được khám theo dõi bởi chuyên gia dinh dưỡng.

Nguyên nhân gây béo phì bởi alectinib còn chưa rõ ràng, có thể là rối loạn nội tiết các hormon tiêu hóa như grelin, cholecystokinin, peptide YY, glucagon 1 like peptide, leptin.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Analysis of Serious Weight Gain in Patients Using Alectinib for ALK-Positive Lung Cancer. de Leeuw, Simon P. et al.

Journal of Thoracic Oncology, Volume 18, Issue 8, 1017 - 1030